توضیحی بر تحولات جاری جامعۀ ایرانی برمبنای نظریه شکل ومحتوا

1. طرح مسأله و مبنای نظری بحث

مسألۀ «شکل» و «محتوا» مسألۀ مهم ماست. محتویات انسانی زندگی همان نیازها، علایق، آگاهی ها، آرزوها و احساسات مردم هستند که از طریق شکل های اجتماعی، برونی می شوند. شکل ها نیز به وجود می آیند تا این محتویات را صورت بندی و بازنمایی بکنند و خود، درونی بشوند. متأسفانه اما در جامعۀ ما «برونی شدن محتویات» و «درونی شدن شکل ها»هر دو دشواری هایی داشت.

2. محتویات جدید جامعۀ ایران

 محتوای جامعۀ ایران مدتهاست در حال تغییر است. این تغییرات هرچند، گاهی خاموش ولی بسیار گسترده اند. شواهد این تغییرات در چیست؟ در آگاهی نوپدید شهری است. در توجه گروه های اجتماعی به حق وحقوق و شأن ومنزلت انسانی خویش است. در تنوعات سبک زندگی است. در نپذیرفتن شکافهای طبقاتی، قومی و جنسیتی است. در«خواست برابری» میان همه شهروندان ایرانی است. در ترجیح دادن  اعتدال و عقلانیت است.  در گرایش به تدبیروتعاملات متعارف با دنیاست. در احساس نیاز به ارتباطات آزاد متناسب با عصر اطلاعات است. در میل به مشارکت  است. مجموع اینها شمّه ای از محتویات جدید جامعۀ ایران هستند. اینها نیازها، علایق، آرزوها و احساسات بسیاری گروه های جدید اجتماعی ما در سرتاسر این سرزمین است.

3. تغییر در محتویات دولت

حتی محتویات دولت نیز در سطح کارشناسان وسطوح پایۀ کارگزاران حرفه ای در حال دگرگونی است وعلت عمدۀ آن از یکسو افزایش سطح تحصیلات وتخصصها و امکانهای ارتباطی با دنیای آزاد و از سوی دیگر جریان آگاهی و ارزشهای اجتماعی تازه  در متن این جامعه است. در ارزیابی ساخت کنونی دولت در ایران بهتر است از پوستۀ سخت عبور بکنیم و به این محتویات در حال تکوین در سطوحی از دولت نیز نگاهی بیفکنیم.

4. برونی شدن محتویات جدید

این محتویات جدید بدنۀ اجتماعی و بدنۀ دولت، متأسفانه در طول این سالها امکان آن را به دست نیاورده اند که به خوبی با هم ترکیب و برونی بشوند. نهادهای مدنی و تعاملی و مشارکتی و ساختارها وسیاستهای مناسب خود را نتوانسته اند به وجود بیاورند و توسعه بدهند. شیوه ها و رویه های دموکراسی متناظر با این محتویات جدید غالبا پس زده می شده است. در نتیجه، این محتویات که فرصت وسرمایۀ اجتماعی بی بدیل برای عزت و امنیت و اعتلای ایران در شرائط خطیر جهان کنونی بود وهست، متأسفانه به سوء تفاهم و شکاف میان ملت ودولت و به  تعارض و تنش مشکل زا بدل می شد.

5. جامعۀ بزرگ ومسألۀ بلوغ

 جامعۀ ایران «جامعه ای بزرگ» شده است. بافتها و اندامهایش واقعاً رشدیافته است وآثار بلوغ از خود بروز داده است. دیگر نباید بیش از این صغیر انگاشته بشود. محتوای جدید جامعۀ ایران مستلزم  شکل های درخور و کارامدی از  حکومت داری در سطح کلان است. دولت، سرقفلی هیچ جریان خاصی نیست، چه اصلاح طلب وچه اصولگرا وچه هر جریان دیگر. دولت، مکانی برای آزمون انواع نحله ها از سوی افکار عمومی وگردش دوره به دوره وقانونمند قدرت با آرای آزاد مردم است. از همین ساعات، روز شمار تازه ای به کارافتاد و باید این بار آقایان محترم  اعتدالیون به ملت حساب پس بدهند. به نظر می رسد همان طور که جامعه در حال تحول است، ساخت قدرت در ایران نیز، مستعدّ یک پوست انداختن است. این نوید بخش یک انقلاب آرام و بدور از خشونت در ایران است.

6. محتویات تازه، شکل های تازه لازم دارند

امید می رود که از این رهگذر، محتویات تازۀ جامعه و دولت به هم بپیوندند و  تجربه ای از  توسعۀ ایرانی و دموکراسی نسبی ایرانی را در دنیای امروز دنبال بکنند. نحوه اجرای قسمت آخر انتخابات 92 و نیز برخی تعابیر ورفتارهای مقامات، احتمالا نشانک های اولیۀ یک افق تازه از حکومت داری است. امید که چنین باشد و از این ملت قدر شناسی، احقاق حق، رفع ستم و کدورت و جلب اعتماد بشود و بستر سازی و تسهیلگری به عمل بیاید تا محتویات جدید جامعه، برونی بشود و اَشکال برازنده وپابرجای خود را  در سطح حقوقی وساختاری و رویه ای و نهادی به وجود بیاورد.

7.  هدفگیری به سمت درونی شدن شکل ها

 از این رهگذر است که مراسمات ظاهری مثل انتخابات و سایر آیین های پرشور ودوره ای سیاسی نیز طبق معمول در سطح یک هیجان خوش باورانۀ گذرا نمی مانند. بلکه درونی  می شوند، تا سطح بلوغ اجتماعی، فرهنگ آشتی، گفتگوی مسالمت آمیز انتقادی، رقابت سازنده و تفاهم  وهمکاری ملت ودولت پیش  می روند و به صورت هنجارهای دموکراسی و حقوق بشر و احترام به دیگری و نقد پذیری و مدارا و ادب ونزاکت مدنی در زندگی روزمره ودر خانه و کوچه وبازار و حوزۀ عمومی، تعمیق پیدا  می کنند.

فایل پی دی اف