...تو همه اندیشه ای

سلسله مباحث ذهن

درسگفتارهای  خرداد وتیر92

طرح ما برای زیستن چیست؟

قسمت اول

در ذهن ما چه طرح هایی برای زیستن هست؟ ما بر مبنای این طرحهاست که زندگی ورفتار می کنیم. بنا بر تحقیقات آزمایشگاهی ومطالعات علمی دربارۀ دوره های رشد کودکان[i]، ذهن کودک حتی در مرحله حسی – حرکتی[1] ( از تولد تا 2 سالگی)نیز از اطلاعات حسی دریافتی خود، طرحواره[2] هایی می سازد و براساس آن رفتار می کند. او تقریباً مثل دانشمندی عمل می کند. از مشاهداتش فرضیه  می سازد، سپس این فرضیات را در عمل وزندگی می آزماید و  می کوشد در چارچوب آنها جهان و خود را بفهمد وبا محیط پیرامون خویش ارتباط برقرار بکند ودر آن عمل بکند.

ذهن کودک از داده های حسی، طرحواره هایی می سازد و آن ها را در تجربه های اولیه زیستی یک به یک می آزماید و این چنین است که نخستین مسائل زندگی خود را با آن طرحواره ها درک و حل می کند. مثلاً وقتی به صورت رفلکسی، پستان مادر را می مکد و نیاز گرسنگی اش تأمین می شود، طرحوارۀ مکیدن را برای حل مسائل می آموزد و همه چیز را به دهان می برد، انگشت خود را می مکد ، اسباب بازی را همین طور و ... و چون با غیر از پستان یا پستانک مناسب مواجه می شود (مانند چیزهای سخت و خشک و زبر و .....)، طبعا از مکیدن نتیجه ای نمی گیرد (یعنی پاسخی مناسب و پاداش لازم در چارچوب طرحواره مکیدن دریافت نمی کند) بااستفاده از داده های حسی دیگرش به سراغ سایر طراحواره ها می رود. مثلاً در 10 ماهگی طرحوارۀ حرکتی "پرتاب کردن" را می آموزد.

این طرحواره برای برخی از اسباب بازی هایش مناسب می نماید و هنگامی که چیزهایی دیگر را نیز که نباید پرتاب کند، پرتاب  می کند (مثل ظرف چای و غذا و..) نتیجه می گیرد که همه مسائل حیات او با طرحوارۀ پرتاب، قابل رفع ورجوع نیست. لبخند اجتماعی کودک که از حدود 2 یا 3 ماهگی دیده می شود به یک جهت پاسخ مثبت کودک به اطلاعات و مشاهداتی است که با طرحواره های موجود درذهن او جور است.  طرحواره های کودک پی در پی تنوع پیدا می کند مانند طرحواره تقلید وهمانند سازی و... هرچه روش های تربیتی ومحیط سرشار ومشوق ها ومحرکهای خوبی برای او فراهم شود، طرحواره های بیشتر وبهتری را برای حل مسائل وکسب مطلوبیتهایش می آموزد(طرحواره هایی مانند نوشتن و ارتباط کلامی  و...).

بعد از دورۀ کودکی ونوجوانی در بزرگسالی و در همه عمر  نیز ما تحت تأثیر طرح هایی زندگی می کنیم که در ذهن مان داریم. 

 طی  چند جلسه می خواهم درباب برخی از مهم ترین طرح های موجود در ذهن ما برای زیستن بحث بکنم. شش مورد از این طرح ها عبارت اند از :

1.طرح لذت

2.طرح سود

3.طرح هنجار

4. طرح اخلاقی

5.طرح شناختی

6.طرح معنا جویی ومعنا بخشی