بحث فراستخواه در حلقه دیدگاه نو : جلسه نُهم «داﻧﺸﮕﺎه و آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﯽ: ﻣﻨﻈﺮﻫﺎی ﺟﻬﺎﻧﯽ و ﻣﺴﺌﻠﻪﻫﺎی اﯾﺮانی»

دانشگاه ایرانی | جلسه نُهم

داﻧﺸﮕﺎه و آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﯽ: ﻣﻨﻈﺮﻫﺎی ﺟﻬﺎﻧﯽ و ﻣﺴﺌﻠﻪﻫﺎی اﯾﺮانی
با حضور:
دکتر مقصود فراستخواه

Oct 5, 02:00  PM EST
شنبه ۱۴ مهرماه، ساعت ۲۱:۳۰

https://www.clubhouse.com/invite/JJ7H68gyV0nrKQYvGnvlLg1G5npos0ApReq:N1sSSQIYNl_eW1DJ7g9oCB5ySbURJ5K4sWKAYAGGAs8

@didgahenochannel

چگونه مسؤولیت اجتماعی دانشگاه معنای خود را از دست می دهد

سخنرانی کوتاه فراستخواه دربارۀ ایضاح مفهومی مسؤولیت اجتماعی دانشگاه ،

اینکه چرا معنای خود را از دست می دهد

و چگونه می شود که معنا پیدا بکند ،

خاستنگاه مسؤولیت اجتماعی دانشگاه کجاست

و  بیان هشت مدل مسؤولیت دانشگاه

پژوهشگاه مطالعات فرهنگی اجتماعی ، 27 شهریور 1403

اینجا:

 https://t.me/mfarasatkhah/1855

ایضاح مفهومی مسؤولیت اجتماعی دانشگاه

ایضاح  مفهومی مسؤولیت اجتماعی دانشگاه

سه‌شنبه ۲۷ شهریورماه از ساعت ۱۴ تا ۱۶ 

پاسداران، خیابان مؤمن‌نژاد(گلستان یکم)، پلاک ۱۲۴

 پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی، تالار فارابی

این نشست از طریق صفحه اسکای‌روم پژوهشگاه نیز 

 به نشانی b۲n.ir/icscs  به صورت زنده پخش خواهد شد.

مسؤولیت های سنگین وزیر علوم پیشنهادی دولت پزشکیان

https://www.faraz.ir/000Kgl

جامعه آموزش

چهارشنبه ۲۴ مرداد ۱۴۰۳ - ۱۵:۰۷

کد خبر: ۷۹۵۳۱

بررسی ویژگی‌های وزیر علوم در گفت‌وگو با «مقصود فراستخواه»

وزیر علوم باید اعتماد مخدوش دانشگاه به دولت را ترمیم کند | دفاع از حیثیت دانشگاه، در دستور کار وزارت علوم باشد

روز یکشنبه ۲۱ مرداد، مسعود پزشکیان لیست وزرای پیشنهادی خود را به مجلس شورای اسلامی ارائه داد. جلسه‌های کمیسیون‌های تخصصی مجلس با وزرای پیشنهادی در حال برگزاری است و نتیجه بررسی کارنامه و ارزیابی عملکرد آن‌ها به زودی در جلسات رأی اعتماد روشن خواهد شد.

وزیر پیشنهادی مسعود پزشکیان برای وزارتخانه علوم و تحقیقات و فناوری «حسین سیمایی صراف» است که فردی دانشگاهی و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی است. این سوابق این رویکرد را به همراه داشته که سیمایی صراف گزینه معقولی برای تصدی وزارت علوم است. با این حال، مثل هز گزینه دیگری، موافقان و مخالفان خودش را دارد.

روزنامه اینترنتی فراز در این باره با «مقصود فراستخواه»، استاد برنامه‌ریزی توسعه و آموزش عالی گفت‌وگو کرده است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

‌

مهمترین چالش هایی که وزارت علوم با آن مواجه است را چه می‌دانید؟

در حال حاضر برای این که وزیر علوم بتواند برای دانشگاه، دانشگاهیان، نهاد علم و فعالیت‌های علمی دانشجویان و دانشگاهیان حرکتی انجام داده و اقدامی کند باید نسبت به ترمیم و التیام بخشیدن به سرمایه‌های اجتماعی فرسایش یافته هوشیار باشد. ایشان باید بتواند اعتماد از دست رفته دانشگاهیان به عنوان یک نهاد فکری به دستگاه‌های سیاست گذاری دولت، وزارت علوم و نظایر آن را ترمیم کند و این مهم به واسطه ارتباط مناسب گرفتن و پیوندی است که با بدنه متفکران و دانشگاهیان و نهاد‌های آکادمیک و دانشگاهی برقرار می‌کند. باید اعتماد و امید آنان را برانگیزد و از انواع نوآوری ها، ابداعات و در یک کلام تفکر حمایت کند. وزیر علوم در این دوره باید به لحاظ اخلاقی با گفتگو‌هایی که فراهم می‌کند و ارتباطات صادقانه اش با مجمع استادان و نهاد‌های صنفی و دانشجویی اعتماد و امید آنان را برجسته سازد.

محدودیت‌های بسیار زیاد اعم از بوروکراتیک و فوق بوروکراتیک و اداری و حکومتی و دولتی باعث بسته شدن دست دانشگاهیان می‌شود. یک وزیر علوم خوب باید در وضعیت پیچیده حال حاضر کشور در عمل نشان دهد که طرفدار استقلال و آزادی آکادمیک دانشگاهیان است.

متفکران در همه جای دنیا وفاق دارند که دانشگاه به لحاظ ساختی و کارکردی نهادی است که باید بنا بر سرشتش مستقل باشد، آزادی آکادمیک داشته و حمایت شود تا خودش خود را تنظیم کرده و مداخله و تصدی گری در کار و بار آن صورت نگیرد، ضمن این که محیط خوبی برای رشد علمی، فرهنگی، اجتماعی دانشجویان و کیفیت تولیدات دانشگاه ایجاد شود؛ پس استقلال دانشگاه بسیار مهم است.

وزیر علوم باید تلاش کند تا ساختار‌های قدرت بالادستی متقاعد شوند که فضا‌های امنیتی که برای دانشگاه ایجاد شده در عمل برداشته شود؛ وزیر علوم از طرف دولت نمایندگی دارد تا به  ساختار‌های بالادستی توضیح دهد که بگذارند دانشگاه کار خودش را بکند و صرفا حمایت کرده و اعتمادشان را جلب کنیم.

دانشگاه خود نهاد بلوغ است و کدام وزیر و مسئول و مدیر دولتی می‌تواند ادعا کند که بیشتر از دانشگاهیان می‌فهمد؟ حتی اگر وزیر علوم خود یک دانشگاهی باشد که هست، می‌داند که دانشگاه نهاد بلوغ است. درنتیجه مسائل علمی و دانشگاهی و دانشجویی را به خود دانشگاهیان محول می‌کند که دانشگاه خودش کار کند و بدون مداخلات غلط مسیر خودش را برود.

وزیر علوم با ایستادن درست در سمت دانشگاه و حمایت‌ها را به سمت دانشگاه گسیل کردن و کم کردن دخالت دولت در کار دانشگاه و به رسمیت شناختن استقلال دانشگاهی و جلوگیری از برخورد‌های امنیتی در دانشگاه یا در مورد دانشگاهیان و دانشجویان و کسانی که درباره ایشان ستمی شده و حقوقشان زیرپا گذاشته شده است، وظایف خود را به درستی انجام دهد.‌

بزرگترین نقطه ضعف محمدعلی زلفی گل، وزیر پیشین علوم را چه می‌دانید؟

‌ترجیح می‌دهم به جای گذشته، در مورد آینده سخن بگویم؛ یکی از مشکلات حال حاضر دانشگاه‌ها زوال طبقه متوسط است. اعضای هیئت علمی زمانی حقوق پایه استخدامی شان هزار و حتی در دوره‌ای هزار و ۵۰۰ دلار بود؛ امروز اما تا حدود ۳۰۰ دلار هم گاه می رسد  و این تنزل حقوق، طبقه متوسط دانشگاهی را ضعیف می‌کند و رمقی برای زندگی و درست درس دادن و تحقیقات علمی باکیفیت و امثال آن نمی‌ماند.

امروز یکی از مهمترین مشکلات دانشگاه‌ها این است که منزوی شده اند و نمی‌توانند بنا به سرشتشان نهادی بین المللی بوده و ارتباطات گسترده و جهانی داشته باشند. وزیر علوم باید گام به گام با دیپلماسی عمومی، دیپلماسی علمی را برقرار کرده و باعث تعامل علمی دانشجویان ایرانی با دانشجویان خارجی و دانشگاه‌های داخلی با دانشگاه‌های بین المللی شده و جلوی مهاجرت نخبگان را بگیرد؛ باید شرایطی فراهم شود که دانشجویان واستادان ایرانی خارج از کشور برای تدریس و آموزش به داخل کشور بازگردند و استادان خارجی به اینجا بیایند و رفت و آمد علمی فراهم شود.‌

در مورد وزیر پیشنهادی وزارت علوم از سوی مسعود پزشکیان چه نظری دارید؟‌

آنچه در روز‌های گذشته از دوستان و همکاران دانشگاهی دریافتم این است که نسبت به شخصیت ایشان نگاه منفی ندارند؛ می‌گویند ایشان فرد پاک‌ نفسی است که فساد و نگاه علم ستیز و دانشگاه ستیز ندارد، اما این کافی نیست و ایشان باید بتواند با دانشگاه‌ها و نهاد‌های علمی ارتباط برقرار کرده و مسئولیت سنگین خودش را در دوران گذار که اعتماد دانشگاه‌ها به دولت مخدوش شده از طریق ارتباط بادانشگاهیان را مستحکم ساخته و نقش دفاع از نهاد علم و حیثیت دانشگاه و دانشجویان را دستور کار قرار دهد.

وقتی جعفر توفیقی وزیر علوم بود نگاه مثبتی نسبت به او وجود داشت چرا که همواره از استقلال دانشگاهیان و آزادی آکادمیک دفاع می کرد؛ چنین مهارتی مادرزادی نبوده و مجموعه عملکرد‌های ایشان باعث چنین رویکردی شده بود پس هر وزیری اگر بخواهد می‌تواند شبیه ایشان  وحتی بهتر باشد.

درستکاری علمی در آموزش و پژوهش

درستکاری علمی در آموزش و پژوهش 

سخنران

دکتر مقصود فراستخواه

نشست مرداد ماه انجمن ایرانی اخلاق در علوم فناوری در سال 1401

 با سخنرانی جناب آقای دکتر مقصود فراستخواه 

استاد موسسه پژوهش وبرنامه ریزی آموزش عالی برگزار شد . 

گزیده ای از نشست در اینجا ارایه می شود 

فایل پی دی اف  متن کامل  

دغدغه کیفیت در آموزش مهندسی ایران؛ زمینه کاوی

وبینار «دغدغه کیفیت در آموزش مهندسی ایران؛ زمینه کاوی»

با سخنرانی دکتر مقصود فراستخواه در روز یک شنبه 31 تیر ماه 1403

 از ساعت 15 الی 16:30 برگزار خواهد شد.

جلسه به صورت آنلاین ، در آموزش دانشگاه صنعتی شریف از طریق ورود میهمان به لینک زیر :

https://www.isee.ir/fa/page/128

جنبش دانشجویی و حیات اجتماعی

مسأله دانشگاه در ایران

مشکلات بر سر راه کمک دانشگاه ها به جامعه

گزارش ایسنا/اصفهان از سخنرانی مقصود فراستخواه در دانشگاه اصفهان

•  دبیر مریم ناظم پور /   دبیر الهه جلالی/  خبرنگار مونا فاطمی‌نژاد

 یک جامعه‌شناس گفت: دانشگاه مسئله ایران است. ایران چه از جنبه شاخص دانش جهانی و چه از جنبه توانایی در ایجاد محیط توانمندساز برای یادگیری، بسیار ضعیف است. این در حالی است که ما دانشگاه‌ها و تحصیل‌کرده‌های بسیاری داریم.  

اولین نشست «دانشگاه بین زمین و آسمان» با عنوان «جامعه یعنی دانشگاه» با سخنرانی مقصود فراستخواه، عضو هیئت‌ علمی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی به کوشش انجمن علمی جامعه‌شناسی و مجمع اسلامی دانشجویان دانشگاه اصفهان برپا شد.  

فراستخواه که در دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی، علامه طباطبایی و الزهرای تهران نیز تدریس می‌کند، در آغاز با تأکید بر این موضوع که مسئله دانشگاه در ایران، مسئله ایران است، بیان کرد: ایران بر اساس شاخص دانش جهانی (GKI) بین ۱۳۳ کشور، دارای رتبه ۱۱۹ است. ما همچنین در ایجاد محیط توانمندساز برای یادگیری بسیار ضعیف بوده‌ایم. در بیشتر شاخصه‌های علمی و دانشگاهی رتبه ما پس از ضعیف‌ترین کشورهای آفریقایی قرار دارد. این در حالی است که ما دانشگاه‌ها و تحصیل‌کرده‌های بسیاری داریم.

این برگزیده جشنواره بین‌المللی فارابی و برنده جایزۀ دهخدا به جذب استعداها نیز نگاه کرد و گفت: ما نه‌تنها در ایجاد محیط مناسب و شایسته تحصیلی، مانند دانشگاه ضعیفیم، بلکه در جذب استعدادها نیز بسیار عقب‌مانده هستیم. ما در ۲۰ سال گذشته هرگز موفق نشدیم که از درآمد ارزی خود برای مدیریت ملی و سرزمینی و با هدف جذب استعداد و پرورش آن‌ها استفاده کنیم.

 با اشاره به این مسئله که پاسخگو بودن دانشگاه بحث مهمی است، ادامه داد: این مهم است که دانشگاه پاسخ‌گوی جامعه باشد، اما دانشگاه فقط این نیست به جامعه جواب بدهد! دانشگاه باید  غرق در علم محض هم باشد، اما امروزه معضل جدی در دانشگاه‌ها و جامعه ما این است که  دانشگاه‌های ما نمی‌توانند پاسخ‌گوی جامعه ما باشند. مشکل از جای دیگری می‌آید. جامعه را دیگران خراب می‌کنند و بعد انتظار دارند که دانشگاه پاسخ بدهد یا آن را حل کند. اما آیا امکانات واختیارات را به دانشگاه داده‌اند؟

این برنده جایزه ترویج علم با تأمل در این نکته که به‌هرحال علی‌رغم مسائل یادشده بازهم دانشگاه مسئول پاسخگویی به جامعه است، گفت: دانشگاه‌های ما متاسفانه موانع بسیاری پیش رو دارند. برای مثال، شاید دانشگاهیان نتوانند آزادانه دیدگاه‌هایش را بگویند.

او سپس با بیان این نکته که استادان و اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های ایران را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد، یادآور شد: استادان ما در انواع حوزه‌ها و علایق و روحیات قابل دسته‌بندی هستند. استادها ممکن است دانشگاهی و پژوهشی، شاگرد پرور و علاقه‌مند به دانشجو، کنشگرسیاست های ملی وجهانی، مشاور به مقامات شهری و سازمانی یا درگیر کمک به کارآفرینی و کسب‌وکارهای غیردولتی باشند.

این پژوهشگر کشورمان افزود: در همه  ادوار دانشگاهی ما چنین تنوعاتی در بین استادان وجود دارد و باید هم وجود داشته باشد. البته ممکن است استادانی در چند حوزه یادشده وارد شوند، اما بدون تردید علایق آنان در یکی از آن‌ها بیشتر است. ‌ به‌هرحال، این تنوع نباید در دانشگاه‌های ما از میان برود.

وی سپس با تأکید بر این نکته که دانشگاه عرصه‌ای متنوع و چند بعدی است، گفت: نباید حل همه مشکلات جامعه را به گردن دانشگاه انداخت. دانشگاه ایرانی در چند سال اخیر جایگاهش مخدوش شده است. قبل از چهار دهه گذشته حتی اگر حوزه سیاسی اقتدارگرا بود، با جایگاه معرفت‌شناسی دانشگاه کاری نداشت. دانشگاه از اختیار کاملی در حوزه معرفتی و دانشگاهی برخوردار بود. این مسئله حتی به زمان‌های دورتر هم برمی‌گردد.

فراستخواه توضیح داد: یکی از علل مهم درخشش تمدن اسلامی و ایرانی یا ظهور عصر زرین تاریخ ما در قرون نخستین، این بود که دولت‌ها حتی اگر اهل ظلم و ستم بودند، در برابر دانشمندان تواضع داشتند. به آن‌ها توجه ویژه می‌کردند و پروبالشان می‌دانند. اگر ما در عصر طلایی تاریخمان، ابن‌سینا، زکریای رازی و ابوریحان بیرونی و دیگران را داشتیم، چون سیاست‌مدارانی حامیان اصلی علم و علما بودند.  

او با تأکید بر اینکه نگاه سیاسی امروز متفاوت شده است، بیان کرد: حالا چه کار کنیم که مرجعیت علمی دانشگاه سر جای خودش برگردد؟ من معتقدم باید با «استقرار کیفیت مکرر» در یک دانشگاه به فریادش رسید. اگر هر دانشگاهی در یک شاخه مرجعیت علمی دارد به‌خاطر «تولید کیفیت مکرر» است. حضور در مرزهای دانش، ارجاع، توان پاسخ‌گویی و... بر مرجعیت علمی‌شدن هر دانشگاهی اثرگذار خواهد بود.

عضو هیئت‌علمی مؤسسۀ پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی گفت: امروزه، دانشگاه‌های ما نیز تحت‌تأثیر تورم و وضعیت اقتصادی‌مان قرار گرفته‌اند. زوال طبقه متوسط امری جدی است. این طبقۀ متوسط مجبور می شود فقط  خود را سر پا نگه دارد. فقط می‌خواهد زنده بماند! در چنین وضعیتی علم‌پروری و شکوفایی بسختی محقق می‌شود. دانشگاه فقط به دنبال بقاست! دانشجو هم فقط می‌خواهد مدرک بگیرد!  

این متخصص بیان کرد: تفکیک اختیارات در دانشگاه به‌درستی صورت نگرفته است و این ضعفی اساسی به شمار می‌آید. کمیت دانشگاه‌های ما زیاد است، اما کیفیت آن‌ها کم است. غلبه فرم بر محتوا مسئله مهم دیگری است که با آن مواجهیم. دانشگاه به‌دنبال فرم است. متأسفانه پوپولیسم، شارلاتانیسم و لمپنیسم معضل دیگر دانشگاه‌های ما است، چون شایسته‌سالاری وجود ندارد. دانشگاه ما از نظر منابع بسیار ضعیف است. حتی حقوق کارکنانش را به سختی پرداخت می‌کند.

او در ادامه به اهمیت دانشگاه‌ها در عرصۀ جهانی نظر و بیان کرد: در گذشته، ما دانشگاه بین‌المللی «گندی شاپور» را داشتیم. اما اکنون حتی به دشواری می‌توانیم یک استاد ایرانی یا غیرایرانی را از خارج کشور دعوت کنیم تا دستاوردهای علمی‌اش را در اختیار دانشجویان و دانشگاه‌های ما قرار دهد.  

این استاد دانشگاه سپس به یکی دیگر از مسائل و چالش‌های پیش روی دانشگاه‌های ایران نگاه کرد و توضیح داد: تولید شبه علم و شبح علم از طریق بودجه‌های کلان و بزرگ معضل دیگری است که ما در دنیای بیرون از دانشگاه با آن روبه‌روییم. رواج شبه علم برای دانشگاه یک معضل جدی است. باید پرسید که در این وضعیت آیا جایی برای کار علمی واقعی می‌ماند!؟

این پژوهشگرِ جامعه‌شناس یادآور شد: دانشگاه ما دارد منشی‌گری علم را می‌کند! دیگر مرجعیت معتبری در جامعه ندارد! همۀ مسائل صوری شده‌اند. دانشگاه‌های ما پولی شده‌اند. بخش اعظم دانشجویان پول بسیاری می‌دهند برای درس‌خواندن، گویا دانشگاه ها فقط اختیار دارند از هر طریقی پول به دست بیاورند وغیر از این اختیارات دیگری به آنها داده نشده است ووابسته به انواع قدرتهای آشکار وسایه هستند.  از سوی دیگر  دانشگاه ما نهایتاً می‌تواند با جامعه همدردی کند! و بیشتر از این هم در توانش نیست!  

وی ادامه داد که پیشنهادهایی برای دانشگاه دارم و امیدوارم به کار بیاید. سپس آن‌ها را چنین مطرح کرد: بها دادن به افراد دارای صلاحیت و دل‌زده‌ نکردن آنان باید به‌طور جدی در دستور کار دانشگاه قرار بگیرد. باید به دانشگاه نیز در عرصه سیاست‌گذاری نقش داد. دانشگاه باید بتواند صدایش را به گوش جامعه برساند. همچنین باید کشش علمی در جامعه برای دانش دانشگاه‌ها به وجود بیاید.  

فراستخواه افزود: جامعه باید علم بخواهد و این علم را هم باید از دانشگاه بخواهد. دانشگاه باید ببیند و حس کند که بستری برای تولید علم به وجود آمده است و بر همین اساس با انگیزه پیش برود. لازمۀ چنین محیط عرضه و تقاضایی نیز رواج نهادهای مدنی ونیز کسب وکارهای رقابتی  است. همچنین باید از بعد مادی به دانشگاه توجه و نیازهایش را برطرفش کنند. در عرصۀ خدمات تکنولوژیکی باید دانشگاه را تقویت کنند. در عرصۀ بین‌الملل هم باید دانشگاه ما پویا شود.  

این محقق با تأکید بر این نکته که سرمایه اجتماعی دانشگاه باید ترمیم شود، خاطرنشان کرد: ارتباط دانشگاه‌ها و پیوندشان با یکدیگر بسیار مهم است. مشوق هایی هم باید برای دانشگاهیان شکل بگیرد. مسئلۀ دیگری که می‌خواهم اشاره کنم و بسیار مهم است، تکرار روایت‌ها و داستان‌های موفقیت‌آمیز به شمار می‌آید که باید در برنامه کار داشت. نشر این داستان‌ها و تاریخ‌هایی که از گذشتۀ افتخارآمیز هر دانشگاهی صحبت می‌کنند، بسیار مهم است.

این مدرس دانشگاه با توجه‌دادن به این نکته که ایران یک روایت شکست نیست، بیان کرد: ایران یک جامعه گسترده و حافظه تاریخی بزرگ است. زیر پوست ایران زندگی است و دانشگاه تکیه‌گاه و بخشی از این زندگی است که می‌تواند حائز اهمیت باشد. باید دانشگاه به کنشگری ملی تبدیل شود.   

 لینک کوتاه 

دانشگاه وجامعه