طبقه متوسط در ایران - 5

ادامه یادداشت قبلی ، منتشر شده در  مهرنامه، ش 29، تیر92، ص122-123 

هفتم. دین ورزی طبقه متوسط

دانشجویان بیست دانشگاه دولتی بررسی شدند. پاسخگویان متعلق به پایگاه پایین اجتماعی نسبت به پایگاه متوسط ، گرایشهای مذهبی بیشتری را ابراز نمودند. پاسخگویان وابسته به پایگاه های متوسط به طرز معناداری بیش از پایگاه های پایین، به سنخ مسلمانی نواندیش گرایش نشان دادند. افراد وابسته به پایگاه های پایین نیز بیش از  پایگاه های متوسط به تیپ مسلمانی انقلابی اظهار تمایل کردند (مهاجری،1386 :99-104 ).

طبقات متوسط وجدید شهری، الگوهای دین ورزی خاص خود را بازتولید می کنند. روایتها ورویه ها و نورمهای تازه ای از دین باوری و دینداری را طالب اند که از بسیاری جهات با نوع سنتی دینداری و عقاید وتفاسیر متولیان رسمی و نهادهای رسمی مذهبی  متفاوت است( نیک پی، 1384 و 1388).

دین پنهان یا دین اشاعه یافته در برابر دین رسمی نهادمندشده مورد بحث نظریه پردازان قرار گرفته است. گریس دیوی در دهۀ 80، مطالعاتی دراروپا و دربارۀ« ایمان در شهر و دین پنهان »( با همکاری هاوز )ونیز دین اشاعه یافته  در فرانسه  انجام داد (Davie,2007 ).

کارل  دابلار در بررسی روندهای جامعه شناسی دین اروپایی و مناقشات مربوط به سکولار شدن، دو مفهوم «دین نهادمند شده رسمی»  و «دین اشاعه یافته وغیر رسمی» را مورد بحث قرار داده است ( Dobbelaere, 1987: 107-137 ). سیپریانی از دین اشاعه یافته درایتالیا بحث کرده است(Cipriani, 2003:311-320  ).

در ایران سارا شریعتی براین مبنا دست به پژوهش زد.  مطابق یافته های او، بخش بزرگی از حیات دینی در شهر تهران، خود را جدا از نهادهای رسمی تعریف می‌کند. دربرابر دینداری رسمی به معنای بوروکراتیزه یا دیوان‌سالار ، شواهدی از نوعی دین گرایی متفاوت و  متکثر و سیال دیده می شود. معنویت‌های و عرفان‌های جدید، از این جمله اند که در شهر اینجا وآنجا شیوع می یابند(  شریعتی، 1388).

تحقیق فراستخواه در سال 1386 ودر تهران به این نتیجه منتهی شد که طبقه متوسط جدید شهری نقش افکار وانتظارات و سبک زندگی جدید خود را حتی به مناسک دینی نیز می زند. بخشی ازشرکت کنندگان مراسم دهه محرم، در فضای این مراسم نیز سبکهای زندگی جدید و غیر رسمی از خود ابراز می داشتند. حضورشان در مراسم مذهبی با نوع روابط، لباس پوشیدن ها، رفتارها، ظاهر سر و صورت، آویزها، آهنگها و مضامین و آرایش‏های مدرن  و ارتباطات دختر وپسر همراه بود . شواهدی از  ابعاد تفننی و هنری و نمایشی مناسک مشاهده شد. نوعی دین ورزی که گویا در کنار انواع کالاهای دیگر، او نیز کالای رستگاری است و فضایی است برای تظاهرات هویتی از نوع جنسیتی، محله ای، اجتماعی، سیاسی، سبک زندگی و مانند آن. تماشاگری بر شرکت جدّی در مناسک غلبه داشت، مضامین این جهانی (اجتماعی و فرهنگی وسرگرمی) در مقایسه با مضامین خالص دینی واخروی، بیشتر بود. الگوهای غیر سنتی روابط همه و همه در مناطق زندگی طبقه متوسط جدید  ودر متن آیین های دینی شان  مشاهده شد( فراستخواه، 1386).

دین ورزی طبقۀ متوسط جدید شهری قرین استقلال خواهی فردی، اهمیت دادن به جوهرۀ معنوی، کثرت گرایی، عدم سرسپردگی به نهادهای سنتی و متولیان رسمی ، اعتراض مدنی، آزادی خواهی، عرف گرایی، درک مسالمت آمیز و غیر خشونت آمیز از دین ورزی و قبول مقتضیات است( فراستخواه، 1388 ). دینداری جوانان این طبقه  بیشتر قرین لذت گرایی و  احساس نیاز شخصی واقتضایی است (ترکمان،1389) و.....

ادامه دارد.......