به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا؛ در این نشست تأثیر فضای مجازی بر آینده اجتماعی ایران در مقایسه با سایر کشورها و ترسیم وضعیت کنونی و آینده ایران در فضای مجازی، میزان هم سویی اینترنت pc و موبایل با استانداردهای جهانی و افق‌هایی برای ارتقا، اثرات تحمیل ناخواسته فیلترینگ بر افراد و مواجهه آنها با شرایط جدید و ناخواسته، آشنایی افراد به مباحث آکادمیک مطرح نشده در فضای‌های عمومی و قدرت تحلیل بعد از فیلترینگ با سخنرانی دکتر مقصود فراستخواه در انجمن جامعه شناسی ایران بررسی شد.
مقصود فراستخواه از میزان استفاده از اینترنت در زمینه‌های مختلف نام برد و گفت: درصد استفاده از اینترنت در زمینه‌های مختلفی مانند دانلود فیلم و موزیک 8 درصد، انجام امور بانکی و خرید 17 درصد، خواندن خبر 19 درصد و بهره گیری از شبکه‌های اجتماعی 27 درصداست. جستجوی اطلاعات 29 درصد است.
وی ادامه داد: طبق مراجعاتی که داشتم مشاهده کردم که سال به سال کاربرد ارتباطی شبکه‌های اجتماعی در اینترنت بیشتر می شود.
فراستخواه افزود: در زیر انواع اهدافی که بهره‌گیران از اینترنت دارند قابل مشاهده است بطوری‌که میزان جستجو برای محتوا قابل ملاحظه است. کاربرد برای اهداف کاری هم بالاست، برای خواندن خبر هم درصد رجوع بالاست، اینها جز اهداف ارتباطی و شناختی جامعه است، همچنین زمانی که به یک رسانه اجتماعی مبدل می‌گردد درصد بهره‌گیری زیاد می‌شود. علمی یا حرفه‌ای باشد ساز وکاری ارتباطی شده است این در کشورهایی مانند ایران که ظرفیت تغییر و ظرفیت های نامتحقق ارتباطی دارند بیشتر است.
فراستخواه اضافه کرد: همانگونه که در عکس دیده می شود در ساعات مختلف از صبح تا شب به این فضا مراجعه می شود و در واقع در پاسخ سوال "به طور متوسط چقدر از تلگرام استفاده می کنید" عموماً گفته شده هر روز (زن و مرد).
مقصود فراستخواه تلگرام را بر طبق نظر ویلیامز شرح داد و گفت: تلگرام امر معمولی این جامعه است. بستن تلگرام یعنی مخدوش کردن زندگی روزمره مردم جامعه. در 13 نمودار مشاهده می شود که چه زمانی از این شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌شود زمان های مختلف، بعد از کار (work after ) حین کار(work)، (عصر evening)، قبل از کار (work before) و.... عنوان شده است.
این نمودار ساعات بهره‌گیری از اینترنت را در ایران نشان می‌دهد، ملاحظه می کنید که زمان زیادی صرف بهره گیری از اینترنت می‌شود.
این نمودار ساعات بهره گیری از اینترنت را در ایران نشان می دهد، ملاحظه می کنید که زمان زیادی صرف بهره‌گیری از اینترنت می شود.
وی با اشاره به اهمیت اینترنت در زندگی روزمره مردم عنوان کرد: حدود 120 دقیقه در 24 ساعت از اینترنت استفاده می شود یعنی هر ایرانی در طول شبانه روز 120 دقیقه از اینترنت استفاده می کند. این حاکی از اهمیت اینترنت برای زندگی روزمره مردم ایران است.
فراستخواه ادامه داد: امروزه بعد از اینترنت 3G ،اینترنت 4G آمده است. نسل‌های جدید پیام رسان هایی مانند اینستاگرام و تلگرام آمده و این نکته ایران را آبستن تغییرات مهم اجتماع کرده است.
وی با بیان اینکه ما برای کاهش مرارت‌های مردم ایران و این سرزمین موظف هستیم که از طریق علم کار کنیم گفت: اینجا انجمن جامعه‌شناسی است. قرار است در اینجا کار علمی انجام دهیم. من خود برای آموختن به این جلسه آمده‌ام تا بدانم چه چیزی باید مطالعه کنم تا بتوانم بدهی اجتماعی خود را ادا کنم و می دانم که در سطوح مختلف اهل تحقیق هستید.
فراستخواه با نظر به اینکه ایران آبستن تحولات اجتماعی و سیاسی مهم است بیان کرد: اکنونِ ایران در شرایط حساسی قرار گرفته است بستن تلگرام در چنین شرایطی حاکی از درک نکردن جامعه ایران و شرایط ایران است.
وی ادامه داد: پیشران‌ها و شگفتی‌سازها از طریق دنیای واقعیت مجازی (reality virtual) وارد ایران می شود، شگفتی سازهای دنیای واقعیت مجازی جهان را با شدت به آینده پرتاب می کند.
این مدرس دانشگاه پیشران‌ها را در قالب چند دسته تقسیم کرد و گفت: O3B & Appification -1 Block chain -2 Social network and media -3 5G -4 Android operating system -5 Internet of things -6 Artificial intelligence -7 اینها شگفتی سازهای جامعه ما هستند.
مقصود فراستخواه با توضیحی گذرا هر یک از موارد را شرح داد و گفت: پروژه بین المللی آن سه میلیارد دیگر جهان یک پروژه بزرگ است. قبلا اشاره کردم که 4 میلیارد با اینترنت درگیر هستند، در اینجا برای آن سه میلیارد دیگر اینترنت ایجاد می گردد. گوگل درصدد است با تولید باند وسیع این کار را انجام بدهد و کار خود را آغاز کرده است. گوگل با طرح «لون» با استفاده از تکنولوژی بالون در لایه استراتوسفر زمین، و تولید باند وسیعِ 1 رایگان پیشقدم شده است.
وی در توضیح گزینه دوم گفت: اتفاق دیگری که افتاد Appification محتوا است. یعنی برای هر نیاز App ایجاد می گردد و لذا شما نیاز به رجوع به سایت ندارید، برای هر نیاز App ارائه می گردد و محتوا قابل دسترس‌تر می گردد و مصرف کننده فعال‌تر می شود. 3)chain Block را هم مطالعه کنید، این قابلیت اطلاعات دیجیتال را بدون کپی کردن توزیع می‌کند، این نکته مهمی است و نژاد متفاوتی از اینترنت را به همراه دارد. بیت کوین (پول دیجیتال)، تراکنش‌های اسناد و... در این بستر اتفاق می افتد. دیگر یک فساد بزرگ رخ نمی‌دهد که سال ها بعد آشکار گردد. تراکنش‌ها مدام قابل مشاهده است، این بالک چین است و قابل کنترل هم نیست.
این محقق افزود: کسی نمی‌تواند جلو این شفافیت را بگیرد و ویژگی‌هایی دارد که اینترنت را هوشمند و نامتمرکز می کند، ذخیره سازی‌ها را توزیع می کند، پیام ها را رمز گذاری می کند، اثبات مالکیت می کند، رأی‌گیری تثبیت شده پدید می آورد. تمام تراکنش ها توسط عموم اعتبار یابی می‌شود. این ساز و کارهای دموکراسی هیچ وقت در جهان وجود نداشته است، حتی در دموکراسی های کلاسیک هم سابقه نداشته است. اینها امور نوپدید جهان ما هستند و واقعا نوظهور می باشند. بالک چین با چیزهایی مثل ویکی پدیا بسیار متفاوت است
وی با اشاره گزینه چهارم عنوان کرد: به هر حال شبکه‌ها، پدیده‌های قرن 21 هستند. شبکه‌ای مانند لینکدن در 2002( 1381 ایران (فیس بوک 2004(1383ایران) توئیتر 2006 (1385ایران) تلگرام در 2013 (1392ایران) نتیجه آنکه در هر ده ثانیه 48000 توئیت در توئیتر دیده می شود، در هر ده ثانیه 10000 عکس در اینستاگرام مبادله می شود.
فراستخواه در توضیح گزینه پنجم اظهار داشت: اینترنت نسل 5 هم همین است، لذا در مورد آن توضیح نمی دهم، در نسل 5 انیترنت (5G)کاربران چالاک‌تر می گردند، همچنین سیستم های عامل، اینترنت اشیا خواهد آمد. پیش از اینترنت نسل سوم (3G ) سرویس Email, Messenger Yahoo تنها در کامپیوترهای شخصی بین جوانترها مورد استفاده قرار می گرفت. تلفن های همراه در آن زمان تنها برای تماس‌های صوتی و پیام کوتاه بعدها استفاده می شدند، اما با آمدن 3G و 4G و افزایش سرعت اینترنت همراه، شبکه‌های اجتماعی نیز به طور چشمگیری در بین عموم مردم در هر سن و سالی گسترش پیدا کرد.
وی افزود: سایت‌ها و سیستم‌های عامل جای خود را به آپ‌ها دادند دیگر به درگاه‌های اینترنتی نمی‌رفتیم آنها زیر دستان ما بودند در یک آپ استور صد هزاران آپ هست. ظهور نسل پنجم (5G) ساعات اولیه‌ای از تغییرات بسیار وسیع درک ما از مهارت بسیار ناکارآمد است مردم بدون مهارت‌های خاصی از ابزارهای فورجی استفاده می کنند این همان اتوماسیون مغز در ادامه اتوماسیون دست وپا است. کاربران نهایی چالاک‌تر شده اند فقط کافی است بدانم که انگشتم را به کجا بزنم.
این مدرس دانشگاه در شرح گزینه ششم توضیح داد: اینترنت اشیا در واقع شبکه‌ای از دستگاه‌های فیزیکی، وسایل نقلیه، لوازم خانگی و موارد دیگر است که در آنها لوازم الکترونیکی، نرم افزار، سنسور ، دیسک، واتصال قرار می گیرد. این اشیا خواهند بود که دارای اینترنت می شوند. هوشمندی در محیط زندگی و کار پدید می آید، هواپیما، ماشین، موبایل، چراغ، پرده و... هوشمند می شوند. پیش‌بینی شده در 2020 حدود 30 میلیارد شیء هوشمند در اینترنت اشیا و جود داشته باشد.
فراستخواه در شرح گزینه هفتم گفت: پیش‌ران دیگر هوش مصنوعی است که پزشکان از آن در جراحی بهره می گیرند و دقیق تر از ایشان عمل خواهد نمود. همانگونه که خلبان 8 دقیقه پرواز می کند و بقیه مسیر را به سیستم واگذار می کند. دفاتر قانونی و مدارک دقیق برای حقوقدان‌ها بررسی می شود. برای بیان دقیق‌تر از سخنرانی کلین کلی در تد استفاده می کنم. او می‌گوید انقلاب صنعتی نیروی فیزیکی را برون‌سازی کرد و شما با یک سوئیچ ماشین به 250 اسب بخار فرمان دادید و این نیروی برون‌سازی شده در سیم ها و بی‌سیم‌ها حرکت کرد و در خدمت انسان قرار گرفت، به جای تلمبه انگشت انسان با توان چندین برابر بازو کار کرد.
وی ادامه داد: اکنون با هوش مصنوعی نیروی شناختی انسان بیرونی سازی خواهد شد، نیروی پردازشی انسان بیرونی سازی می شود و با یک شبکه عصبی کبیر برای انسان کهنه تنها 14 انگشت به 250 مغز فرمان داده می شود. این شبکه هوش برونی سازی شده می شود.
این محقق افزود: مقادیر تازه‌ای از آگاهی بلکه نژاد های تازه ای از آگاهی در او هست و ظرفیت تحرکاجتماعی وmobility اجتماعی در او بسیار بالاست. در واقع انسان به توان هوش مصنوعی رسیده است. زمانی که قهرمان شطرنج جهان شکست خورد همه از پایان شطرنج سخن گفتند و بعدها قهرمان هایی آمدندکه به‌توان هوش مصنوعی رسیده بودند و انسان ادامه یافت با نیروی شناختی بیرونی سازی شده، با وجود خود آگاهی‌های دیگر و خالقیت‌های معنایی دیگر.
وی در ادامه نمونه‌ای از Appification محتوا را مثال زد و گفت: همانگونه که اشاره کردم «اَپیفیکیشن محتوا» به معنای گسترش بی‌سابقه دسترسی به محتواهای وبی از طریق برنامه های کاربردی خاصی و با کلیدهای طراحی شده برای استفاده عموم است. prosumer ترکیبی از producer و consumer نمونه اش تلویزیونهای تعاملی و دوسویه مانند «آیپیتیوی» تلویزیون اینترنتی و تلویزیون های ترکیبی است که با استفاده از ظرفیت ارتباطات باند وسیع، امکان ارائه هدفمند و مدیریت شده محتوا را به مصرف کنندگان محتوا با سالایق مختلف فراهم می کند.
مقصود فراستخواه در خصوص قابلیت‌های chain Block توضیح داد: در بلاک‌چین برخلاف ویکی‌پدیا سرور متمرکز وجود ندارد و داده‌های هر Node با دیگر Nodeها تبدیل به یک گزارش رسمی می شوند و برعکس ویکی‌پدی، کالینت‌ها قابلیت تغییر داده دارند.
وی با اشاره به نکته ای در‌خصوص اینکه در بالک چین داده‌ها بر روی Node شبکه به صورت مستقل ثبت می شود گفت: حال آنکه در ویکی‌پدیا کنترل کامال در دست مدیران است.
فراستخواه در ادامه تعداد دیگری از ویژگی‌های بلاک چین را تیتروار نام برد و گفت: در قالب چند اسلاید این ویژگی ها را نشان داد و گفت: اینترنت نامتمرکز (Internet Decentralised) سیستم های عامل متمرکز از بین می روند، آی‌پی‌ها به شکل امروزی نمی‌مانند، قراردادهای هوشمند (Smart Contracts)، بازارهای غیر متمرکز (Markets Decentralised)، توزیع ذخیره سازی ابری (Storage Cloud Distributed)، پیام های رمزگذاری شده (Messaging Encrypted) (Proof of Ownership) مالکیت اثبات و رأی‌گیری تصدیق شده (Voting Authenticated). اسالیدهای زیر این ویژگی‌ها را بیشتر آشکار می کند.
وی در پاسخ به این سوال که فضای واقعیت مجازی جهان اجتماعی ایران را به آینده ناشناخته پرتاب می کند، وجه پروبلماتیک قضیه چیست؟ گفت: فضای اجتماعی حاصل واقعیت مجازی به یک دو گانگی دامن‌زده است.
فراستخواه افزود: محتوای ارتباطی و شناختی سرکش در جهان اجتماعی ایران در حال رشد است در حالی که شاکله قدرت، سیاست و ایدئولوژی رسمی از اینها بیگانه است و نمی‌تواند ارتباط خالق رضایت بخشی با آن داشته باشد و این دوگانگی به وجود می آورد و شکاف میان دولت و ملت را بزرگ می کند.
وی با اشاره به بحث انگیز شدن گردش گروه‌های مرجع در دو سطح رسمی و غیر رسمی از گذشته تا اکنون است گفت: در قاجار تا مشروطه (نوعی تقسیم کار موازی نانوشته میان گروه های مرجع سنتی وجدید)، در جنبش نوسازی و مدرنیزاسیون (متن وحاشیه ای به نفع گروه های مرجع جدید شکل گرفت) در بعد از انقلاب اسلامی (جا به جایی متن و حاشیه به نفع گروه های مرجع سنتی ایدئولوژیک شدۀ معطوف به قدرت) این گروه مرجع رسمیت یافته به لحاظ تاریخی درگیر نوعی فوبیای نو بود و با امر مدرن مشکل معرفتی و موقعیتی داشت. این حتی در شکل تکنوفوبیا نیز ظاهر می شد، اما در بعد از انقلاب، متن و حاشیه تشدید شد.
فراستخواه ادامه داد: مسأله فقط در حد فوبیای فکری و رفتاری نبود چون خود حکومتیان نیز از آن استفاده می کنند! بلکه مسألۀ اصلی رویکرد پدرسالار و کمال‌گرا بود و تلقی دولت به مثابه نماینده حقیقت تمام و دال مرکزی. به جای چیزی از جنس وکالت مشروط و یک عقد جائز آنطور که مثال مهدی حائری یزدی به دست داده است. این خواه ناخواه و حتی ناخودآگاه، کم و بیش به نوعی رفتار حکمرانی تمامی خواه سوق می یافت و نتیجه اش تعیین محتوای اخلاقی جامعه، کنترل ذهن ها وبدن ها و اداره پذیر کردن سوژه‌ها.
مقصود فراستخواه در پاسخ به این سؤال که پیشرانه‌های فضای مجازی جهان اجتماعی را با چه روندهایی مواجهه خواهد کرد گفت: دسترسی در ابعاد بسیار گسترده، تعمیم در مقیاس بزرگ، رسانایی فوق العاده، سرعت فوق تصور، کارایی بالا با مهارت‌های عمومی، شفافیت زیاد، مرکز زدایی روزافزون، توزیع شدگی آنارشیک، اتوماسیون آگاهی امنیت خصوصی کاربران، شبکه ریزومی.
فراستخواه در پایان اظهار داشت: مهم این است که میان سیستم رسمی حکمرانی در شرایط کنونی با محتوای پویای زیست جهان اجتماعی، شکاف بزرگی باز شده است وروز به روز بر اثر رفتار حکمرانی و سیاست ها ورویه‌های نسنجیده بیشتر می شود و تنش‌زاست و جامعه ایران را به مخاطراتی پرهزینه پرتاب می کند. بستن تلگرام فقط یک نمونه از ده‌ها مثال دیگر از این است.
لینک قسمت اول http://yon.ir/2Q2W2
لینک قسمت دوم http://yon.ir/xkaA8
متن کامل سخنرانی تحریر یافته به صورت پی دی اف
فراستخواه افزود: کاربران اینترنت را در نمودار ملاحظه می کنید در سال 2000 ،250 هزار که نسبت به جمعیت ما حدود 8.3 درصد بوده است. در سال 2018 به 1.69 درصد افزایش یافته است و این نشان دهنده عطش و تقاضا در جامعه ماست. مردم نیازهایی داشتند لذا رجوع کرده اند به این رسانه‌ها و از ظرفیت‌های‌شان بهره گرفته‌اند. البته مالک‌ها محاسبه متفاوت است و قصد ندارم وارد مسائل فنی شوم، برخی از مالک‌های محاسبه نتیجه میگیرد درصد این اندازه نیست، نفوذ انقدر نیست، به عنوان مثال طبق یک محاسبه، نسبت خانوارهای دارای دسترسی به اینترنت در 94 5.55 بوده است که در اسفند 95 و بعد از یک سال با نرخ رشد 13 درصدی به بالای 67 درصد رسیده است.
